Op 23 april 2019 heeft de Kantonrechter Eindhoven geoordeeld in een reeds langer lopende discussie tussen Ryanair en een aantal Ryanair-piloten. Daarbij heeft de kantonrechter geoordeeld dat Ryanair ernstig verwijtbaar heeft gehandeld. Daarom kwamen Ryanair-piloten forse vergoedingen toe.
Ryanair exploiteert een low-cost luchtvaartmaatschappij. Zij heeft een vloot bestaande uit ruim 400 Boeing 737-toestellen. Daarmee voert zij voornamelijk Europese vluchten uit. Binnen het netwerk vliegt Ryanair op 234 bestemmingen. Ryanair heeft totaal 84 bases. Waaronder een basis op het vliegveld Eindhoven. Daar waren circa 110 personen werkzaam (circa 40 Ryanair-piloten en circa 70 cabinemedewerkers).
Tussen de Vereniging van Verkeersvlieger (VNV) en Ryanair zijn cao-onderhandelingen gevoerd, die begin augustus 2018 zijn vastgelopen. De VNV heeft vervolgens collectieve stakingsacties aangekondigd. Voor het eerst op 10 augustus 2018. Ryanair heeft hiertegen in kort geding een verbod gevorderd. Die vordering is door de voorzieningenrechter te Haarlem bij vonnis van 9 augustus 2018 afgewezen. De eerste, aangekondigde actie heeft op 10 augustus 2018 plaatsgevonden. Ondanks de actie zijn de vluchten niet door Ryanair geannuleerd. Zij zijn uitgevoerd zoals gepland. De impasse in de cao-onderhandelingen duurde hierna onverminderd voort.
Op maandag 24 september 2018 heeft VNV een tweede staking aangekondigd. Deze staking vond plaats op vrijdag 28 september 2018. Op maandag 1 oktober 2018 kondigde Ryanair aan dat zij de basis in Eindhoven per 5 november 2018 sluit. Dit vanwege bedrijfseconomische redenen. De Ryanair-piloten werd medegedeeld dat zij zouden worden overgeplaatst. Ryanair verzocht hen om voor 15 oktober te kiezen uit een aantal locaties, in het kader van deze reorganisatie.
Bij dagvaarding van 12 oktober 2018 hebben zestien Ryanair-piloten een kort geding aangespannen tegen hun werkgever. Dit om tegen de gang van zaken te protesteren en om een verbod op eenzijdige overplaatsing naar een andere basis te vorderen. Er was ook een groep vliegers die akkoord ging met de overplaatsing.
Bij vonnis van 1 november 2018 heeft de voorzieningenrechter van de rechtbank, onder andere, het volgende overwogen:
“Vooropgesteld wordt dat Ryanair, zowel bij brief van 14 september 2018 als bij brief van 25 september 2018, zelf aan de vliegers heeft meegedeeld dat de base in Eindhoven zal worden gesloten indien (“if”) de (voorgenomen) stakingsacties doorgang zouden vinden. De voorzieningenrechter neemt deze berichtgeving, mede gelet op de verstrekkende gevolgen die uit de daarin aangekondigde sluiting voortvloeien, buitengewoon serieus. Dit geldt zeker nu Ryanair op 1 oktober 2018, na de staking van de vliegers op 28 september 2018, daadwerkelijk heeft besloten de base te sluiten. Oftewel, Ryanair heeft niet alleen gedreigd met sluiting van de base, maar – anders dan mr. De Graaf ter zitting heeft verklaard – hieraan ook gevolg gegeven.
In dit verband kan voorshands worden aangenomen dat het besluit tot sluiting is genomen vanwege de stakingen, en niet vanwege bedrijfseconomische redenen zoals Ryanair thans doet voorkomen. Ryanair heeft onvoldoende onderbouwd dat bedrijfseconomische redenen werkelijk de aanleiding zijn geweest voor het besluit tot sluiting. In haar brieven wordt hierover in ieder geval met geen woord gerept. Er wordt enkel en direct verwezen naar de stakingen, terwijl dit de uitoefening van een fundamenteel sociaal recht betreft (zie Rechtbank Noord-Holland 9 augustus 2018, ECLI:NL:RBNHO:2018:7026 en HR 30 mei 1986, NJ 1986/688). Een enkel, geanonimiseerd document, opgesteld door een medewerker, (mede) gebaseerd op verwachtingen voor de toekomst, overtuigt de voorzieningenrechter in ieder geval niet. Nergens uit blijkt vooralsnog dat de base in Eindhoven hoe dan ook, ongeacht de stakingsacties, zou zijn gesloten. Dit strookt ook niet met het aanbod van Ryanair om op 2 of 3 oktober 2018 verder te onderhandelen. De voorzieningenrechter komt zodoende tot de conclusie dat Ryanair het besluit tot sluiting van de base in Eindhoven niet had mogen nemen.
De voorzieningenrechter heeft vervolgens, onder andere, Ryanair verboden om de vliegers eenzijdig over te plaatsen. Hij heeft bepaald dat de vliegers aan een eenzijdige overplaatsing geen gehoor hoeven te geven zolang in rechte, via een door Ryanair aanhangig te maken bodemprocedure, niet is komen vast te staan dat eenzijdige overplaatsing gerechtvaardigd is. Ryanair is verder veroordeeld tot doorbetaling van het loon van de Ryanair-piloten.
Ryanair heeft de vliegers op de dag van het vonnis nogmaals voor de keuze gesteld om uiterlijk 2 november vrijwillig akkoord te gaan met overplaatsing. Zo niet, dan zou Ryanair ontslag aanvragen bij het UWV. Dit laatste deed Ryanair ook, zelfs zonder de door haar gestelde termijn af te wachten, op 1 november 2018.
Vervolgens stuurde Ryanair de vliegers een brief waarin verzocht werd informatie te verstrekken over, onder andere, mogelijke aanbiedingen die de vliegers al dan niet zouden hebben gekregen van andere werkgevers. Bij gebreke waarvan disciplinaire sancties zouden volgen. De vliegers hebben geweigerd op deze vragen te antwoorden.
Bij beslissing van 19 maart 2019 heeft het UWV toestemming geweigerd om de arbeidsovereenkomst met de werknemers op te zeggen. Het UWV was – kort gezegd – van oordeel dat onvoldoende aannemelijk was geworden dat de sluiting van de basis Eindhoven ten dienste stond van een doelmatige bedrijfsvoering en was ingegeven door bedrijfseconomische omstandigheden.
De Ryanair-piloten verzochten de kantonrechter om de arbeidsovereenkomst te ontbinden. Dit omdat als gevolg van het handelen van Ryanair in redelijkheid van hen niet kon worden gevergd de arbeidsovereenkomst voort te zetten. De vliegers verzochten om toekenning van een billijke vergoeding en de transitievergoeding.
Zij legden aan hun verzoek ten grondslag dat Ryanair de vliegers heeft geïntimideerd (onbehoorlijk onder druk gezet). Dit door erop aan te dringen geen gebruik te maken van hun fundamentele recht tot het voeren van collectieve actie in het kader van de vastgelopen cao-onderhandelingen. Dat de werkgever gedreigd heeft de basis te zullen sluiten wanneer opnieuw actie zou worden gevoerd. Dat de werkgever na een tweede actie hiertoe ook is overgegaan, de vliegers heeft gedwongen op korte termijn te kiezen voor alternatieve (ver gelegen)werklocaties, ondanks het vonnis van de kort geding rechter niet van haar koers is geweken, hierover niet in overleg wilde met de VNV en (tegen beter weten in) een ontslagprocedure bij het UWV aanving. Ook verweten de vliegers Ryanair grote druk op hen te hebben uitgeoefend om vragen te beantwoorden over zaken die Ryanair niets aanging.
Ryanair voert aan dat van ernstig verwijtbaar handelen of nalaten geen sprake is. De verwijten die Ryanair-piloten maken zijn niet juist, noch kwalificeren deze als ernstig verwijtbaar handelen. Dit omdat de operationele omvorming van Eindhoven van basis naar bestemming is gegrond op bedrijfseconomische redenen. Voorts betoogt Ryanair dat beslissing niet in strijd is met het vonnis van de voorzieningenrechter. Evenmin heeft Ryanair inbreuk heeft gemaakt op het collectieve-actierecht c.q. geïntimideerd of bedreigd. Terwijl het informatieverzoek van Ryanair aan de vliegers redelijk en gegrond was. Ook ten aanzien van de hoogte van de verzochte billijke vergoedingen verweert Ryanair zich.
De kantonrechte overweegt:
Ryanair stelt dat de operationele omvorming van Eindhoven van basis naar bestemming is gegrond op bedrijfseconomische redenen, maar die stelling van Ryanair is ongeloofwaardig en overtuigt daarom niet.
Daarbij wijst de kantonrechter op een aantal feiten en omstandigheden.
De kantonrechter volgt Ryanair in haar stelling dat werknemersbescherming er niet toe leidt dat het een werkgever onmogelijk wordt gemaakt een vestiging te sluiten. De kantonrechter overweegt dat daar echter geen sprake van is. Het ernstig verwijtbaar handelen van Ryanair zit niet in de sluiting van de basis Eindhoven. Het zit in de manier waarop dit heeft plaatsgevonden en de bejegening van de vliegers.
Ook ten aanzien van de handelswijze van Ryanair na het vonnis van de Voorzieningenrechter is de kantonrechter kritisch:
Ryanair spreekt in haar brief van 1 november 2018 ten onrechte van een “vrijwillige” overplaatsing: zij was niet bereid terug te komen op het besluit tot sluiting met als gevolg dat slechts resteerde de keuze tussen overplaatsing of ontslag. Onder die omstandigheden kan niet gesproken worden van een vrijwillige overplaatsing. Ondanks het door de voorzieningenrechter aan Ryanair opgelegde verbod tot overplaatsing werd er dusdanige druk op de vliegers uitgeoefend dat zij uiterlijk de volgende dag moesten aangeven of ze meewerkten aan een “vrijwillige” overplaatsing.
Verder oordeelt de kantonrechter dat Ryanair ongeoorloofde druk heeft uitgeoefend op de vliegers om niet te gaan staken. Ook oordeelt de kantonrechter dat ten onrechte druk is uitgeoefend door het stellen van genoemde vragen aan de vliegers.
Al met al concludeert de kantonrechter dat Ryanair zich ernstig verwijtbaar heeft gedragen. De onwerkbare situatie die is ontstaan is daarom aan Ryanair te wijten. De ontbinding van de arbeidsovereenkomst is daarmee het gevolg van ernstig verwijtbaar handelen of nalaten van Ryanair.
De billijke- en transitievergoedingDit resulteerde erin dat Ryanair de Nederlandse vliegers een billijke vergoeding en transitievergoeding moest betalen. De vergoeding lopen op van (bij elkaar) € 380.000 tot € 480.000. De Ryanair-piloten konden aannemelijk maken dat zij te maken kregen met een fors inkomensverlies na het einde van het dienstverband.
Dit vonnis bevestigt andermaal dat de werkgever die zich weinig aantrekt van de belangen van haar werknemers te maken kan krijgen met forse ‘afstraffingen’ door de rechter. Uiteindelijk heeft Ryanair weliswaar haar zin gekregen: de basis is gesloten en de werknemers zijn overgeplaatst of ontslagen. Hieraan hangt echter voor haar een fors prijskaartje.
Hebt u vragen over de beëindiging van een arbeidsovereenkomst? Of over de rechtsgeldigheid van een voorgenomen overplaatsing? Neem dan contact op met onze arbeidsrechtspecialisten!
