In de praktijk gebeurt het met enige regelmaat dat ouders hun kinderen niet langer willen laten meedelen in hun nalatenschap. In Nederland is het niet mogelijk om de kinderen helemaal niets na te laten. Immers, het staat de kinderen vrij om binnen vijf jaar na het overlijden van hun ouders een beroep te doen op hun legitieme portie. Maar wat te doen als je er echt voor wil zorgen dat je kinderen ook geen beroep meer kunnen doen op een legitieme portie.
Een alternatief is dat je je gewone verblijfplaats dan op Curaçao hebt. Op het moment van overlijden is dan het recht van Curaçao van toepassing op de nalatenschap. Dan heeft het onterfde kind geen recht op zijn of haar legitieme portie. Vervolgens zal dan wel daadwerkelijk moeten worden aangetoond dat de erflater zijn gewone verblijfplaats heeft op Curaçao. Voorbeeld hiervan vinden we terug in het vonnis van 22 december 2021 waarin het volgende speelde.
Erflater is op 21 maart 2013 overleden te Bogota in Colombia. Op het moment van overlijden was hij getrouwd. Daarnaast had hij nog een dochter. Verder had hij de zoon van zijn vrouw geadopteerd. Op 7 september 2012 is door een notaris te Curaçao het testament opgemaakt. In dat testament heeft hij zijn vrouw als enig erfgenaam benoemd. De kinderen zijn daarmee onterfd. De vrouw heeft indertijd de erfenis aanvaard. Ook in het testament is geen rechtskeuze gemaakt voor het op de erfopvolging toepasselijk recht. Vervolgens komt in juli 2016 de vrouw te overlijden.
Zoals aangegeven bepaalt het Nederlands recht dat een kind dat door een ouder is onterfd toch nog recht kan hebben op een deel van de nalatenschap van deze ouder. In deze zaak doet de zoon dan ook een beroep op zijn legitieme portie. Van belang wordt dan het recht dat hierop van toepassing is.
Ten aanzien van het toepasselijk recht overweegt de rechtbank als volgt:
3.4. De rechtbank is verder van oordeel dat op de nalatenschap van erflater het recht van Curaçao van toepassing is. Dit betekent dat eiser geen recht heeft op een legitieme portie. De rechtbank licht haar beslissing hieronder toe.
3.5. Erflater had de Belgische nationaliteit en stond op het moment van zijn overlijden ingeschreven als bewoner van Curaçao. Op grond van het ten tijde van erflaters overlijden toepasselijke artikel 1 Wet Conflictenrecht Erfopvolging wordt het op de nalatenschap toepasselijke recht bepaald aan de hand van het Verdrag inzake het recht dat van toepassing is op erfopvolging (Trb. 1994, 49) (hierna ook HEV). Artikel 3 HEV bevat hiervoor de regels. De rechtbank zal dan ook dit artikel toepassen in verband met de legitieme portie.
3.6. Artikel 3 lid 1 HEV bepaalt dat de erfopvolging wordt beheerst door het recht van de Staat waar de overledene zijn gewone verblijfplaats had op het tijdstip van zijn overlijden, indien hij op dat tijdstip de nationaliteit van die Staat bezat. Tussen partijen is niet in geschil dat erflater niet in België woonde op het moment dat hij overleed. Lid 1 is dus niet van toepassing.
3.7. Artikel 3 lid 2 HEV bepaalt dat de erfopvolging wordt beheerst door het recht van de Staat waar de overledene zijn gewone verblijfplaats had op het tijdstip van zijn overlijden, indien hij daar gedurende een tijdvak van ten minste vijf jaren onmiddellijk voorafgaande aan zijn overlijden zijn verblijfplaats had. Echter, in uitzonderlijke omstandigheden, indien de overledene op het tijdstip van zijn overlijden kennelijk nauwere banden had met de Staat waarvan hij op dat tijdstip de nationaliteit bezat, is het recht van die Staat van toepassing.
3.8. Het gerechtshof Den Haag heeft in een arrest van 19 november 2013 overwogen dat de criteria om vast te stellen wat de ‘gewone verblijfplaats’ van erflater is, gelegen zijn in feiten en omstandigheden die het leven van de persoon van die erflater betreffen, voorafgaande aan en ten tijde van diens overlijden. In een arrest van 20 september 2016 heeft het gerechtshof Den Haag voorop gesteld dat het begrip ‘gewone verblijfplaats’ verdragsautonoom moet worden geïnterpreteerd. Een persoon kan maar één gewone verblijfplaats hebben, omdat deze het centrum van zijn bestaan vormt.
3.9. Eiser heeft ter onderbouwing van zijn stelling dat Nederlands recht van toepassing is juridische adviezen overgelegd van een door hem geraadpleegde deskundige. Deze juridische adviezen behoeven geen nadere bespreking omdat deze niet leiden tot toepassing van een andere dan de onder 3.8. geformuleerde norm.
In de procedure heeft de executeur uitgebreid met feiten toegelicht waarom de conclusie is dat erflater zijn gewone verblijfplaats minimaal 5 jaar voorafgaand aan zijn overlijden op Curaçao had.
Erflater heeft zich in 1998 al laten inschrijven op Curaçao. Hij had er een huis, bewaakt door honden, waar ook zijn exotische vogels verbleven. Verder had hij er een vakantiepark en importeerde Belgische bieren. Ook had hij er een tandarts en een sociaal leven. De diverse verklaringen ondersteunt dit.
Dat het testament in het Nederlands is opgesteld vindt de rechtbank niet relevant aangezien Nederlands ook een officiële taal op Curaçao is.
De uitzondering op de regel is dat in uitzonderlijke omstandigheden het recht van de staat van toepassing is waarvan hij de nationaliteit bezit in plaats van het recht van het land waar hij zijn gewone verblijfplaats heeft. Aan deze uitzondering komt de rechtbank niet toe nu de erflater niet de Nederlandse nationaliteit bezat.
De rechtbank komt dan ook tot de volgende conclusie. Door de zoon kan geen beroep worden gedaan op zijn legitieme portie. Of het ontbreken van de legitieme portie op Curaçao nu een reden moet zijn om er naartoe te verhuizen, blijft dan de vraag. Er zijn wellicht betere redenen te bedenken om dit te doen.
Heeft u vragen omtrent de legitieme portie of de erfenis? Dan kunt u vrijblijvend altijd contact opnemen met ons kantoor.
