Eerder schreef ik in een blog al over zogeheten ‘weigerouders’. Dit zijn ouders die, zonder dat daartoe aanleiding is, de afspraken over de omgang met de kinderen niet nakomen. In dat geval wachten de kinderen tevergeefs op de ouder waarmee omgang plaatsvindt. Of de ouder wacht op het afgesproken omgangsmoment tevergeefs op de kinderen.
Helaas komt laatstgenoemde situatie in de praktijk nog te vaak voor. Oplopende spanningen ten gevolge van de huidige Coronacrisis doet de zaak geen goed. Dit leidt in de praktijk tot een recordaantal conflicten tussen gescheiden ouders over de omgang. Regelmatig krijg ik dan ook vragen over de inzet van strafrecht bij het niet nakomen van de omgangsregeling. Kan het strafrecht worden ingezet en zo ja, in welke situaties? Hoe voorkom je dat kinderen na een (complexe) scheiding een van de ouders niet meer zien?
Vooropgesteld dat bij acuut onveilige situaties altijd de politie moet worden gebeld, is het uitdrukkelijk niet de bedoeling dat een ouder met een uitspraak van de rechter in de hand de politie belt ter effectuering van de omgang. Hoewel deze handelswijze voorstelbaar is, zijn de schadelijke gevolgen voor met name de kinderen niet te overzien. Anderzijds is ouderverstoting eveneens schadelijk voor kind en ouder. Voor de politie is het bovendien ook niet altijd eenvoudig om in een dergelijke situatie te beoordelen wat er precies speelt.
Wanneer een ouder de omgangsregeling niet nakomt kan een ouder met gezag aangifte doen wegens onttrekking van het kind aan het gezag. Onttrekking aan het ouderlijk gezag is strafbaar op grond van artikel 279 Wetboek van Strafrecht. Een aantal uitspraken van de Hoge Raad verduidelijken het begrip ‘onttrekken’. Als voorbeeld komt in dit kader voorbij een verhuizing met de kinderen naar het buitenland in het licht van een naderende ondertoezichtstelling (HR 26 januari 2016, ECLI:NL:HR:2016:111).
Strafrechtelijke interventie wordt aldus met name ingezet in (overduidelijke) ontvoeringssituaties en niet zozeer in geval van ouderverstoting. Indien één van de ouders zich niet gedraagt conform de gemaakte afspraken of een door de kinderrechter opgelegde omgangsregeling, leidt dit nog niet zonder meer tot de conclusie dat sprake is van onttrekking aan het ouderlijk gezag. Naar het oordeel van het Hof dient de naleving van de omgangsregeling in deze zaak in beginsel (eerst) door maatregelen van civielrechtelijke aard te worden gehandhaafd (Hof Den Haag 17 mei 2018, ECLI:NL:GHDHA:2018:1622).
Op de overheid rust een inspanningsverplichting om het recht op omgang tussen ouders en kinderen te effectueren. Er zijn de afgelopen jaren al veel maatregelen genomen om de gevolgen van een scheiding voor kinderen goed te regelen. 
Een voorbeeld hiervan is het verplichte ouderschapsplan. In het ouderschapsplan staan onder andere afspraken over de invulling van de omgangsregeling. Hiermee zijn we er nog niet. De praktijk leert namelijk dat het opstellen van het ouderschapsplan nog niet maakt dat partijen de afspraken ook daadwerkelijk nakomen.
Oudertrajecten, dwangsommen, psycho-educatie voor ouders over de schadelijke gevolgen van het frustreren van de omgang en ondersteuning / sturing door een Jeugdbeschermer in het kader van een ondertoezichtstelling zijn enkele tools die een kinderrechter ter beschikking heeft om de weigerouder bij de les te houden. Ondanks de inzet van deze tools klagen veel ouders, veelal vaders, dat hun ex al jaren weg kan komen met het niet naleven van de omgangsregeling.
De overheid wil steviger optreden tegen ouders die na een scheiding de afspraken over de omgang met de kinderen niet nakomen. Dit schrijft demissionair Minister Sander Dekker (Rechtsbescherming) in een brief aan de Tweede Kamer. Alleen met ingrijpende maatregelen kan ouderverstoting volgens hem worden tegengegaan.
Dwang moet zoveel mogelijk worden vermeden, maar is in bepaald situaties nodig. De Minister wil laten onderzoeken of het bijvoorbeeld effectief is om boetes op te leggen. De Minister neemt de belangrijkste aanbevelingen over van het expertteam ouderverstoting/complexe omgangsproblematiek. Dit team kreeg in 2019 de opdracht van het Ministerie van Justitie en Veiligheid om te onderzoeken hoe ouderverstoting te voorkomen.
Het team adviseert dat het voor ouders gemakkelijker moet worden om aangifte te doen tegen een ex die de omgang niet nakomt. Ook moeten hulpverleners samenwerken met politie en justitie. Een agent in burger zou langs moeten gaan bij een weigerouder om te waarschuwen dat een sanctie op komst is. Ook zou de weigerouder uit de ouderlijke macht kunnen worden ontzet. Als de aanpak met dergelijke sancties daadwerkelijk tot uitvoering komt, is dat een (noodzakelijke en zeer gewenste) omslag.
Heeft u vragen naar aanleiding van dit blog neem dan gerust vrijblijvend contact op met ons kantoor.
