Op 11 augustus 2018 heeft de jury van een rechtbank in San Francisco uitspraak gedaan in een zaak van Johnson tegen de Amerikaanse agrochemiereus Monsanto. Johnson stelde door het gebruik van Roundup (dat ook in Nederland verkrijgbaar is), geproduceerd door Monsanto, non-hodgkin lymfklierkanker te hebben gekregen. De jury veroordeelde Monsanto tot het betalen van $39 miljoen aan schadevergoeding en nog eens $250 miljoen aan ‘punitive damages’.
Tussen 2012 en 2014 verstoof Dewayne Johnson (46), als conciërge op een middelbare school honderden gallons onkruidverdelger van het merk ‘Roundup’. Een van de werkzame stoffen in deze verdelger is ‘glyfosaat’. Een al even efficiënte als omstreden onkruidverdelger. In 2014 luidde de diagnose non-Hodgkins lumfklierkanker. In juli 2017, nadat hij chemotherapie en andere behandelingen had doorlopen, schatte zijn oncoloog in dat hij nog zes maanden te leven had. Johnson, vader van drie kinderen, stelde Monsanto – de fabrikant van Roundup aansprakelijk voor zijn gezondheidsschade.
In Amerika gaan er aan de feitelijke procedure – ten overstaan van de jury – een aantal handelingen vooraf. Een daarvan is de ‘discovery’. In deze fase kunnen partijen elkaar over-en-weer dwingen om informatie aan de ander beschikt te overhandigen. Daaruit was, volgens de advocaat van Johnson, naar voren gekomen dat wetenschappers van Monsanto al in de jaren ’70 op de hoogte waren van de risico dat Roundup vormde voor het krijgen van kanker. In plaats van het product te verbeteren en/of het publiek daarover te informeren deden zij hun uiterste best om de waarheid te verhullen, aldus nog steeds de advocaat van Johnson.
Door Monsanto werd betoogd dat het type kanker dat Johnson had pas na een groot aantal jaar optreedt. De korte periode tussen 2012 en de diagnose die in 2014 werd gesteld, maakt – aldus de advocaten van Monsanto- een verband tussen de blootstelling aan Roundup en de lymfklierkanker onmogelijk. Bovendien zo hield Monsanto aan de Amerikaanse jury voor, is nog steeds niet duidelijk wat de precieze oorzaak is van deze ziekte.
Deze procedure is één van de vele procedures die momenteel in de Verenigde Staten lopen tegen Monsanto over Roundup. De procedure is door de rechtbank op korte termijn gepland, vanwege het slechte gezondheidsperspectief van Johnson. Dat is in de staat Californië een reden om de zaak bij voorrang te behandelen.
De jury van de rechtbank oordeelde (onder meer) dat Johnson inderdaad ziek was geworden door het gebruik van Roundup. Bovendien was de jury (twaalf tegen één) van mening dat de fabrikant op de hoogte was van het risico dat glyfosaat kankerverwekkend is en verzuimd had om het product te verbeteren of het publiek over dit risico te waarschuwen. De jury kende aan Johnson een schadevergoeding toe van $39 miljoen dollar. Dit bedrag valt uiteen in circa $800.000 aan verschenen economische schade en $1,3 miljoen aan toekomstige economische schade. Daarnaast wijst de jury er $4 miljoen aan toe aan verschenen niet-economische schade en $34 miljoen aan toekomstige niet-economische schade. Totaal om en nabij de $39 miljoen. Daarnaast wees de jury aan Johnson een bedrag toe van $250 miljoen aan ‘punitive damages’.
De uitspraak van de jury wordt hier voorgelezen door de rechter (vanaf 02:00):
Inmiddels heeft Monsanto aangegeven in hoger beroep in te gaan.
Het is niet zozeer de hoogte van de toegewezen bedragen die de uitspraak over Roundup bijzonder maakt. Alhoewel in Nederland nogal bedenkelijk naar wordt gekeken naar in de VS toegewezen bedragen, zijn de toegewezen bedrag niet vreemd. Ter toelichting geldt wel dat er $39 miljoen is toegewezen aan schadevergoeding. Dit is inderdaad een fors bedrag. Maar niet als je je bedankt dat Johnson niet lang meer te leven heeft. Dat hij een vrouw en twee kinderen nalaat. En dat de sociale zekerheid in de Verenigde Staten, zo dit er al is, recht geeft tot aanmerkelijk lagere bedragen dan in Nederland. Ook in Nederland zien wij in de afgelopen tientallen jaren dat door de terugtredende overheid de schadebedragen oplopen. Immers wanneer de WIA-uitkering wordt verlaagd, wordt het verschil tussen het inkomen (loon of winst uit onderneming) voor het voorval en het inkomen na het voorval op. Doordat dit verschil jaar-voor-jaar optreedt, loopt dat nogal snel op. Zeker bij relatief jonge mensen.
Het grote verschil tussen de Verenigde Staten en Nederland treedt op door de $250 miljoen aan ‘punitive damages‘. Daar waar wij in Nederland vertrouwen op overheidstoezicht (waarvoor de nodige ‘diensten’ en ‘autoriteiten’ zijn opgericht), is dit in de Verenigde Staten anders geregeld. Onder omstandigheden, die overigens van staat tot staat verschillen, kan een ‘civielrechtelijke boete’ worden opgelegd. Doel van de boete is om een bedrijf te dwingen wijzigingen aan te brengen in zijn bedrijfsvoering. Of in het product dat het bedrijf fabriceert.
In 2014 stond er een lezenswaardig betoog in De Correspondent met de oproep: ‘Waarom wij de Amerikaanse claimcultuur moeten importeren‘. Hoe het ook zij, zo lang de Nederlandse wetgever geen ‘punitive damages’ invoert in Nederland, hoeven wij in Nederland niet bang te zijn voor ‘Amerikaanse toestanden’. Dat desalniettemin schadebedragen oplopen is, tegen de achtergrond dat de overheid steeds meer terugtreedt, geen uiting van Amerikaanse toestanden, maar het onontkoombare gevolg van keuzes door de wetgever.
Deze uitspraak is bijzonder omdat er – tot op heden – onduidelijkheid was over het medisch causaal verband tussen blootstelling aan Roundup (glysofaat) en het ontstaan van non-hodgkin lymfklierkanker. De Wereldgezondheidsorganisatie zei in 2015 dat glysofaat ‘waarschijnlijk kankerverwekkend is’. In de Verenigde Staten houden de autoriteiten vol dat het middel relatief ongevaarlijk is bij correct gebruik. Ook in Europa ligt de stof onder vuur. Desalniettemin stelt de Europese voedselveiligheidswaakhond EFSA dat het middel ‘niet kankerverwekkend lijkt te zijn’. De EU verlengde vorig jaar de vergunning voor het gebruik van glyfosaat met vijf jaar. De Franse president, die het daarmee oneens was, maakte kort daarna bekend dat het hij binnen drie jaar in Frankrijk een verbod wil op de stof. In België is Roundup sinds juli 2018 verboden voor gebruik door particulieren. Enkel professionals mogen in België nog producten gebruiken op basis van glysofaat of andere stoffen die mogelijk kankerverwekkend zijn.
Aan deze zaak zit ook anderszins een Europees tintje. Monsanto, de fabrikant van Roundup, is overgenomen door het Duitse Bayer AG. Daardoor ontstaat het grootse bedrijf ter wereld op het gebied van zaden, landbouwgif en andere chemicaliën. Critici vrezen dat de gigant, door zijn omvang, te veel invloed krijgt op de voedselvoorziening in de wereld. Ook wijzen zij op de schade voor het milieu.
Inmiddels heeft Monsanto aangekondigd in hoger beroep te gaan. Maar niet alleen om die reden geldt: ‘wordt vervolgd’. Immers, uit de media blijkt dat er circa 4.000 andere rechtszaken over Roundup aanhangig zijn in de Verenigde Staten. Ongeveer de helft daarvan lopen in San Francisco, de andere helft bij een rechter in Saint Louis, de vestigingsplaats van Monsanto. Nu er één schaap over de dam is, is het de vraag hoe de andere zaken zullen gaan aflopen.
Zoals gezegd: wordt vervolgd…
In diverse lokale kranten is aandacht besteedt aan deze zaak. U vindt dit artikel (in Google’s cache) hier.
Op 23 oktober 2018 werd bekend dat een rechter in San Francisco het vonnis van de jury inzake Roundup bekrachtigde. De rechter heeft de toegekende vergoeding echter wel teruggebracht tot $ 78,6 miljoen, in plaats van de eerder toegewezen $ 289 miljoen. Het bedrag is gematigd omdat van de oorspronkelijke $ 289 miljoen aan schadevergoeding $ 39 miljoen bedoeld was als compensatie. De overige $ 250 miljoen was bedoeld als boete (‘punitive damages’). De rechter oordeelde dat het ‘boetedeel’ wettelijk niet hoger mag zijn dan het compensatiedeel.
Het slachtoffer heeft tot 7 december a.s. om het gewijzigde oordeel te aanvaarden. Doet hij dit, dan is een nieuw proces niet nodig. Aanvaardt het slachtoffer het gewijzigd oordeel niet, dan moet de rechtszaak opnieuw worden gevoerd. Meer informatie vindt u in de Volkskrant en in de Wall Street Journal.
Op 20 juli 2020 heeft een rechter in hoger beroep geoordeeld dat onkruidverdelger Roundup inderdaad kanker heeft veroorzaakt bij een voormalige tuinman van een school. De bijbehorende schadevergoeding ging in het hoger beroep wel met bijna 75% omlaag, tot $ 20,4 miljoen. Meer informatie staat in het FD of in de Wallstreet Journal. Partijen kunnen nog klagen bij het California Supreme Court.
Op 9 december 2021 heeft Bayer voor de tweede keer in korte tijd succes geboekt in een rechtszaak over Roudup. Een juryrechtbank in het Amerikaanse San Benardino (Californië) oordeelde dat de kanker waaraan een vrouw lijdt die een aanklacht had ingediend tegen het bedrijf, niet veroorzaakt is door haar jarenlange gebruik van het omstreden verdelgingsmiddel. Lees verder bij het AD.
Op 21 juni 2022 heeft de Supreme Court of the United States het verzoek van Bayer afgewezen om duizenden rechtszaken rond Roundup stil te leggen. Bovendien liet de Supreme Court een vonnis in stand waarin $ 25 miljoen werd toegewezen aan Edwin Hardeman, een man uit Californië die stelt kanker te hebben ontwikkeld door het decennia lang gebruik van Roundup. Tegelijkertijd bericht CNBC dat Bayer vier achtereenvolgende rechtszaken in ‘state court’ heeft gewonnen van eisers die stelden dat zij kanker ontwikkelden door het gebruik van Roundup. Het laatste vonnis is een week eerder gewezen in Oregon.