Zelfrijdende auto: slapen of krant lezen verstandig?

Geplaatst op 19 juli 2019 door mr. E.W. (Edwin) Bosch

Er komen steeds meer zelfrijdende auto’s op de weg. Bemoeienis van een bestuurder lijkt niet nodig om op de plaats van bestemming aan te komen. De auto bepaalt zijn positie op de weg, haalt vanzelf in etc.

zelfrijdende autoRecent kwam in het nieuws dat een Tesla op de snelweg reed terwijl de bestuurder in slaap was gevallen. De Tesla reed door, omdat de autopilot-functie was geactiveerd. De politie probeerde de auto tot stilstand te brengen. Echter, op het moment dat de politie de snelheid omlaag bracht, werden zij  ingehaald door de Tesla. Uiteindelijk wekte de  sirenes de bestuurder van deze zelfrijdende auto, waarna hij de Tesla aan de kant zette.

Door de autopilot-functie lijkt het niet meer nodig dat de bestuurder oplet, maar is dat wel zo? Wie is er aansprakelijk als er op het moment dat de autopilot-functie geactiveerd is een ongeval ontstaat?

Wat is een motorrijtuig?

In art. 1 lid 1 sub c van de Wegenverkeerswet staat een definitie van het begrip “motorrijtuigen”. Deze luidt als volgt:

“alle voertuigen, bestemd om anders dan langs spoorstaven te worden voortbewogen uitsluitend of mede door een mechanische kracht, op of aan het voertuig zelf aanwezig dan wel door elektrische tractie met stroomtoevoer van elders, met uitzondering van fietsen met trapondersteuning”

Zelfrijdende auto’s vallen aldus onder het begrip “motorrijtuig” zoals genoemd in de Wegenverkeerswet.

Grondslag aansprakelijkheid bij een ongeval tussen een gemotoriseerde en ongemotoriseerde verkeersdeelnemer

Zelfrijdende auto’s zijn ook gewoon “motorrijtuigen” . Daarom is de grondslag voor de aansprakelijkheid bij een ongeval niet anders dan bij andere rijtuigen. Dit betekent dat art. 185 Wegenverkeerswet eveneens van toepassing is. Het eerste lid van dit artikel luidt als volgt:

“Indien een motorrijtuig waarmee op de weg wordt gereden, betrokken is bij een verkeersongeval waardoor schade wordt toegebracht aan, niet door dat motorrijtuig vervoerde, personen of zaken, is de eigenaar van het motorrijtuig of – indien er een houder van het motorrijtuig is – de houder verplicht om die schade te vergoeden, tenzij aannemelijk is dat het ongeval is te wijten aan overmacht, daaronder begrepen het geval dat het is veroorzaakt door iemand, voor wie onderscheidenlijk de eigenaar of de houder niet aansprakelijk is.”

Dit artikel stelt aldus niet de eis dat de bestuurder zelf reed. Dit betekent dat, ook al rijdt de auto via de autopilot-functie de eigenaar van de auto aansprakelijk is voor de schade die voortvloeit uit een ongeval. Dit artikel geldt voor de situaties waarbij een ongeval is ontstaan tussen een gemotoriseerde en een ongemotoriseerde verkeersdeelnemer. Een mankement aan de zelfrijdende auto zal niet (snel) een geslaagd beroep op overmacht opleveren. Uit de rechtspraak volgt immers dat ook bij mankementen aan de auto de eigenaar van de auto aansprakelijk is (vgl. HR 16 april 1942, NJ 1942, 394).

Grondslag aansprakelijkheid bij een ongeval tussen gemotoriseerde verkeersdeelnemers

Voor de situaties waarbij sprake is van een ongeval tussen twee gemotoriseerde voertuigen geldt artikel 6:162 BW. Lid 1 en 2 van dit artikel luiden als volgt:

“1. Hij die jegens een ander een onrechtmatige daad pleegt, welke hem kan worden toegerekend, is verplicht de schade die de ander dientengevolge lijdt, te vergoeden.

2. Als onrechtmatige daad worden aangemerkt een inbreuk op een recht en een doen of nalaten in strijd met een wettelijke plicht of met hetgeen volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt, een en ander behoudens de aanwezigheid van een rechtvaardigingsgrond.”

Bij een zelfrijdende auto waarbij de autopilot functie is geactiveerd zou de onrechtmatige daad bijvoorbeeld gebaseerd kunnen worden op een nalaten in strijd met een wettelijke plicht. Als een bestuurder achter het stuur in slaap valt en daardoor dus niet tijdig kan ingrijpen ter voorkoming van een ongeval, handelt hij bijvoorbeeld in strijd met artikel 5 Wegenverkeerswet. In dit artikel staat:

“Het is een ieder verboden zich zodanig te gedragen dat gevaar op de weg wordt veroorzaakt of kan worden veroorzaakt of dat het verkeer op de weg wordt gehinderd of kan worden gehinderd.”

De vereiste toerekenbaarheid

Dan nog de vereiste toerekenbaarheid voor een geslaagd beroep op artikel 6:162 BW. Een onrechtmatige daad wordt toegerekend, indien zij is te weten aan zijn schuld of aan een oorzaak welke krachtens de wet of de in het verkeer geldende opvattingen voor zijn rekening komt.

Bij de bestuurder van een zelfrijdende auto, die in slaap viel of bijvoorbeeld de krant achter het stuurt leest, is er sprake van “schuld”. Dat is een grond van toerekenbaarheid. Immers is het dan aan zijn schuld te wijten dat hij niet op tijd kon ingrijpen om een ongeval te voorkomen, omdat hij niet oplette in het verkeer.

Het is de vraag of een ongeval, te wijten aan (een mankement aan) de zelfrijdende auto, toe te rekenen is aan de eigenaar van de auto. Als de eigenaar van de auto bijvoorbeeld naliet het systeem te updaten en het ongeval daardoor kwam, dan wordt de onrechtmatige daad toegerekend. Immers is het ongeval dan te wijten aan zijn schuld.

Houdt het ongeval echter verband met een ander mankement aan de auto dat niet (direct) aan de eigenaar is toe te rekenen? Dan zou je kunnen betogen dat dit een oorzaak is die krachtens de in het verkeer geldende opvattingen toch voor zijn rekening komt. De toekomstige jurisprudentie over dit onderwerp zal dit nader moeten uitwijzen.

Andere rechtsgronden voor aansprakelijkheid

Mocht een beroep op artikel 6:162 BW toch niet slagen, dan zouden de artikelen 6:173 en 6:185 BW uitkomst kunnen bieden voor het slachtoffer. Deze artikelen zien op de aansprakelijkheid voor gebrekkige zaken en de productaansprakelijkheid van de fabrikant. Het gaat de reikwijdte van deze blog te buiten om hier nader op in te gaan.

Resumerend: de zelfrijdende auto

zelfrijdende autoGelet op het vorenstaande geniet de ongemotoriseerde verkeersdeelnemer bij een ongeval met een zelfrijdende auto aldus dezelfde bescherming als wanneer een niet-zelfrijdende auto bij het ongeval betrokken zou zijn. De eigenaar van de auto is aansprakelijk, tenzij hem rechtens geen enkel verwijt valt te maken. Een mankement aan de auto leverde in de rechtspraak geen geslaagd beroep op overmacht op.

Bij een ongeval tussen twee motorrijtuigen is artikel 6:162 BW van toepassing. Indien de bestuurder van de zelfrijdende auto sliep of bijvoorbeeld de krant las, dan zal dit naar mijn mening ook (vrijwel) altijd een onrechtmatige daad opleveren. Immers is het dan aan de bestuurder te wijten dat hij niet oplette en niet ingreep.

Zolang de wetgever de zelfrijdende auto geen bijzondere positie in ons rechtsstelsel geeft, is het enkel op aansprakelijkheidsgrond reeds niet verstandig om te slapen of bijvoorbeeld de krant te lezen achter het stuur.  Het is immers de bedoeling dat de bestuurder ingrijpt wanneer de auto een “fout” maakt. Dit nog los van de vraag of het al veilig is om volledig op de zelfrijdende auto te vertrouwen.

Wilt u meer weten over de aansprakelijkheid van zelfrijdende auto’s? Of bent u slachtoffer van een letselschade? Neem dan vrijblijvend contact met ons op!

Gepubliceerd op 19 juli 2019 door: mr. E.W. (Edwin) Bosch